Kırık Cam Teorisi

Kırık Cam Teorisi

Kırık Cam Teorisi kriminoloji alanında suçun engellenmesine yönelik ortaya atılmıştır. Ancak teorinin içeriği birçok açıdan yorumlanabileceği için genel psikolojik haller içinde uygulanabilir.

Philip Zimbardo

Teori psikoloji, sosyoloji ve kriminoloji alanında oldukça meşhurdur. Bu meşhurluğun sebebi Hapishane Deneyi ile dünya üzerinde isim yapmış Philip Zimbardo’nun sayesinde desek abartmış olmayız. Bu yüzden çoğu kişi teorinin sahibini Philip Zimbardo olduğunu düşünür fakat bu düşünce yanlıştır. Teori ilk olarak J.Q. Wilson ve G.L. Kelling tarafından 1982 yılında ortaya atılmıştır. Kırık Cam Teorisine göre bir yerleşim yerinde, küçük suçlara izin verilirse(yere çöp atmak, grafiti yapmak vb.) bunların önü alınamaz ve sonucunda büyük suçlar ortaya çıkar. Peki, bu süreç nasıl işler? İlk olarak çevrede gördüğümüz küçük bozulmalar( yerde çöp yığını birikmesi, bir evin camının kırık olması vb.) insanların dikkatini çeker. Bu bozulmalara fiziksel bozulmalar denir. Fiziksel bozulmalar, kişilere bulundukları yer hakkında, burası tehlikelidir mesajı, verir. Tehlikeli mesajını hem o bölgede yaşayan sakinler hem de suçlular tarafından hissedilir. Bunun sonucunda fiziksel bozulmalar sosyal bozulmaları akabinde getirir. Sosyal bozulmaların sonucunda bölgenin sakinleri dışarı rahatça çıkamaz, suç mağduru olmaktan oldukça korkarlar, suçlular için ise bulunmaz bir fırsat olur.

Bu teoriyi bu kadar meşhur yapan Philip Zimbardo’nun deneyine gelecek olursak; Zimbardo ilk olarak iki tane aynı model arabanın birini suç oranlarının yüksek olduğu bir mahalleye diğerini ise suç oranlarının düşük olduğu zengin bir mahalleye koymuştur. Tam 16 saat sonra suç oranlarının yüksek olduğu mahalledeki araba tamamen yağmalanmış bir şekilde bulunurken, suç oranlarının düşük olduğu mahalledeki araba da ise herhangi bir şey olmadığı gözlemlenmiştir. Suç oranlarının düşük olduğu mahallede bulunan araba tam 1 hafta o mahallede bekletilmiştir. Başına herhangi bir şey gelmeyen arabaya, bu sefer Zimbardo bir müdahale de bulunur ve arabanın bir camını kırmıştır. Camın kırılmasıyla beraber mahallenin sakinleri belli bir süre sonra arabayı yağmalamıştır. Deney, bize küçük bir düzensizliğin dahi nelere yol açabildiğini bu şekilde göstermiştir.

Teori her ne kadar suç için ortaya atılmış olsa da, bize genel insan davranışları hakkında oldukça bilgi verir. Çevre-insan ilişkisi durmadan iç içe geçtiğini bu şekilde görebiliriz. Örnek olarak, bulunduğunuz bir ortamda herkes çöpleri yere atıyorsa muhtemelen siz de bundan rahatsız olmayıp çöplerinizi yere atacaksınızdır. Tersi bir durumda ise çöpü yere atmak isteseniz bile çevredekiler atmadığı için bu davranışı gerçekleştiremeyeceksinizdir. Fikri bir adım daha ileri taşıyacak olursak, psikolojik problemleri ele alabiliriz. Mesela, çevrenizde çoğu kişi depresyonda olduğunu söylüyor ve buna göre davranıyor diyelim. Belli bir süreden sonra siz de depresyonda olduğunuzu hissedebilir ve hayata karşı işlevleriniz düşebilir. Yani yaşadığımız psikolojik problemlerin hepsinin içimizden kaynaklandığını düşünmek bu nokta da anlamsız olacaktır. Belki de çevremizdekiler yüzünden bu tarz problemler yaşıyor olabiliriz.

Çevre-insan ilişkisi durmadan birbirini etkiler. Birini diğerinden bağımsız düşünemeyiz. İyi bir çevre iyi bir kişi oluşturabilir aynı şekilde kötü bir çevre kişi için oldukça olumsuz durumlar oluşturabilir. Belki de çevre seçimi insan için göründüğünden daha önemlidir.

Anıl Çapraz

Kaynakça

Deneyi özetleyen video için; https://www.youtube.com/watch?v=3pd_ei6r5Zw

Hinkle C. J., Weisburd D.,(2008), The irony of broken windows policing: A micro-place study of the relationship between disorder, focused police crackdowns and fear of crime, Journal of Criminal Justice, 503-512.